Erasmus

De Nederlandse humanist Desiderius Erasmus (1469-1536) is vele malen geportretteerd door de grootste kunstenaars van zijn tijd: door Holbein, Drer, Matsys; deze laatste maakte ook een portret, het eerste op een penning. Het aantal posthume penningen is groot. In 1936 werd Erasmus' sterfdag herdacht en de Haagse beeldhouwer Ingen Housz, docent aan de Koninklijke Academie, kreeg de opdracht voor een penning. Hij ontwierp in brede vlakken een profielportret met een stevig relief waar de geleerde, die het altijd koud had, met zijn muts en mantelkraag is uitgebeeld. Deze zijn, evenals bij andere beeltenissen van Erasmus, nadrukkelijk aanwezig en daardoor valt de aandacht op het heldere oog, de forse neus, de gesloten mond en de vooruitstekende kin. Bijzondere aandacht is aan de mondhoek gegeven: een lichte optrekking wijst op een ironische glimlach. Het haar lijkt door de geleerde zelf te zijn bijgeknipt. Geheel passend is de typografie in een klassieke romein gehouden. De keerzijde toont een verwijzing naar Erasmus' bekendste werk, De lof der zotheid uit 1509. De uil, het oude symbool van de wijsheid, is getooid met een zotskap en zit even streng als parmantig kijkend, met een opgeheven pootje, op een spiegel die de mens wordt voorgehouden. Met de zotskap op kan de uil, net als de nar, zeggen wat hij denkt zonder dat hij daarvoor verder verantwoording hoeft af te leggen of bang moet zijn dat hij zelf op zijn onaangename waarheden zal worden aangesproken.